Białystok, plan miasta - załącznik do "Przewodnik po mieście i okolicy wyd. oddział Białestockiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, autor Michał Goławski 1933"

Białystok, plan miasta - załącznik do "Przewodnik po mieście i okolicy wyd. oddział Białestockiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, autor Michał Goławski 1933"

Miejsce wydania: Białystok 

Rok wydania: 1933 

Wydawnictwo: Wydawnictwo Oddziału Białostockiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego

 Liczba stron: 147

Ilustracje, mapy: ilustr. na osobnych tabl., plan miasta 

Wymiar: 16,5 cm 

Oprawa: oprawa miękka, wydawnicza 

Stan: książka unikatowa kompletna, mocno przedarty grzbiet, otarcia oprawy. 

Opis: Zawiera m.in. Województwo Białostockie; Białystok (historia miasta, opis miasta, przemysł, dział informacyjny, zabytki); Okolice Białegostoku; Choroszcz; Knyszyn; Królowy Most; Supraśl, Tykocin; Wasilków; Zabudów. 

Recenzja: Pozycja to niewielka, ale ileż znanych w niej nazwisk osób przygotowujących wydanie. Tekst polski kończy się na stronie 116, następnie możemy zapoznać się z tłumaczeniem w języku esperanto wycieczki po Białymstoku, autorstwa znanego białostockiego esperantysty Jakuba Szapiro, zamordowanego przez Niemców w lesie Pietrasze w roku 1941. 

Książeczka zawiera reklamy białostockich i okołobiałostockich przedsiębiorstw, plan miasta Białegostoku, szkic orientacyjny okolic Białegostoku, spis białostockich ulic oraz zdjęcia ważniejszych obiektów. 

Wydana została przez Oddział Białostocki Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. W jego zarządzie jest autor przewodnika, białostocki nauczyciel mieszkający na Bojarach – Michał Goławski, Konstanty Kosiński – wydawca pierwszego białostockiego czasopisma w języku polskim, wychodzącej w latach 1912-1915 Gazety Białostockiej, Jadwiga Motoszkowa.

Projekt okładki i układ graficzny jest autorstwa znanego i uznanego już przed wojną artysty Czesława Sadowskiego. 

Przewodnik podzielony został na część poświęconą Białemustokowi, która kończy się opisem najciekawszych obiektów na trasie od dworca kolejowego do Parku 3 maja po której następują opisy zachowanych pamiątek przeszłości w Choroszczy, Knyszynie, Królowym Moście, Supraślu, Tykocinie, Wasilkowie i Zabłudowie. 

W przewodniku wiele jest nieścisłości historycznych w odniesieniu do dzisiejszego stanu wiedzy, są też błędy wynikające z niedokładnego sprawdzenia opisywanych miejscowości.

Umiejscowienie kaplic pw. św. Rocha i św. Magdaleny na cmentarzu tejże nazwy, podczas gdy są to dwie różne kaplice położone na dwóch różnych cmentarzach w Zabłudowie, dość znacznie od siebie oddalonych. 

Ciekawym jest natomiast, jak bardzo zmienił się Białystok i okolice i jak wiele miejsc istniejących przed wojną już nie ma. Pierwszą niespodzianką jest położenie kościoła św. Rocha w Białymstoku na cmentarzu. Nowy w dzielnicy Antoniuk został założony wkrótce po rozpoczęciu budowy kościoła w roku 1926. Nagrobki z dawnego cmentarza na wzgórzu św. Rocha zostały na niego przeniesione, jednak w roku 1933 stary cmentarz zgodnie z opisem w przewodniku, musiał wciąż istnieć. Najwięcej zmian dotyczy miejsc związanych z najliczniejszą w Białymstoku przed wojną społecznością żydowską: 

„3. „ghetto” białostockie dzielnicy żydowskiej. Idziemy wgłąb ulicy Sosnowej, od cerkwi św. Mikołaja i skręcamy w ul. Mińską (druga w lewo) i ul. Mińską wprost dochodzimy do ul. Surażskiej. Ta część miasta wyróżnia się jedynym chyba, lecz smutnym jednocześnie, przykładem dawnego budownictwa, urągającego wszelkim elementarnym zasadom. Uniemożliwia to nie tylko utrzymanie porządku i stanu sanitarnego, lecz stoi na przeszkodzie w zaprowadzeniu niezbędnych w śródmieściu urządzeń. Pod tym względem otrzymał Białystok po zaborczych rządach rosyjskich bezładną i bezplanową gospodarkę w rozbudowie miasta. Do takich szczególnych i oryginalnych fragmentów „ghetta białostockiego” należą wąskie i długie podwórka łączące ze sobą uliczki. 

Idąc nawprost ulicą Surażską w stronę rynku, obserwujemy po obu stronach ulicy długie i kręte podwórka, któremi pomiędzy walącemi się chlewkami i ruderami przechodzić można nieraz przez kilka posesyj. Wszystko to stoi otworem, bez bram nawet, i tworzy smutny widok nędzy ludności zamieszkującej „ghetto”. 

Mieszkańcy opisanej dzielnicy znaleźli swój koniec w latach 1941-1943, podczas okupacji niemieckiej miasta. Siatka ulic, którymi poruszaliśmy się wraz z autorem wygląda dziś zupełnie inaczej, podobnie, jak jej zabudowa. 

Nie ma również opisanej w przewodniku Wielkiej Synagogi, domu dr. Zamenhofa, płyta „Nieznanego Żołnierza” znajduje się zaś na cmentarzu wojskowym (przed wojną leżącym na krańcach ówczesnego miasta), a nie w rynku.

Brak dziś również cmentarza wojennego niemieckiego, Miejskiego Centralnego Ośrodka Szkolnego, Szkoły Powszechnej na powietrzu wraz ze stacją hodowli jedwabników położonych w lesie Zwierzynieckim, a także pomnika ku czci żołnierzy 1 p.p. legionów położonego przy ówczesnej szosie Żółtkowskiej niedaleko Rzeźni Miejskiej. 

Przewodnik jest unikatowy, mimo błędów, nieścisłości historycznych w odniesieniu do dzisiejszego stanu wiedzy, braku dbałości o szczegóły, estyma, jaką cieszyły się legendy, niedocenianie walorów turystycznych Podlasia. Mimo wszytko jest warte zapoznania tekst.

Cena zakupu 80 zł